© 2010-2015 Fundacja Humanites
Temperament, a rozwój psychiczny dziecka
Temperament jest względnie stałą cechą osobowości. Występuje już we wczesnym dzieciństwie i podlega zmianom zachodzącym podczas dojrzewania. Ważnej jest, aby środowisko wspomagało rozwijać cech teperamentalne młodego człowieka. Badania pokazują, że brak zgodności pomiędzy temperamentem, a wymaganiami środowiska wpływa na niekorzystny przebieg rozwoju psychicznego człowieka (Thomas, Chess,1984;za Strelau,2000). Co to oznacza? Już w pierwszych miesiącach życia można zaobserwować zależność między cechami temperamentu dziecka, a reakcjami rodziców.
Ważne aby podążać za dzieckiem, być uważnym obserwatorem i nauczyć się wyciągać wnioski. Widząc energiczność, żwawość dziecka, nie „uciszajmy” go na siłę. Słynne „Co zrobić, gdy dziecko awanturuje się w sklepie?” Jeśli jego temperament nie pozwala ustać w miejscu, trzeba wyszukać sposób, aby bodźcowa je jakimś zajęciem w czasie zakupów typu zabawka. Jeśli to nie pomoże, to w miarę możliwości po prostu unikajmy męczenia dziecka staniem w długiej kolejce, co nawet dla dorosłego jest powodem frustracji. Widząc niechęć do reakcji, np., z rówieśnikiem, nie panikujmy, że dziecko jest zaburzone. Być może po prostu przejawia w danym momencie niższą jakość nastroju ( konstelacja 9 opisana niżej). Nie popadajmy w epidemię strachu. Obserwujmy, pamiętając o czynniku różnic indywidualnych i w miarę możliwości wymogach dopasowania.
Uczeni zajmujący się różnicami indywidualnymi człowieka wyróżnili 9 konstelacji temperamentu.
1. Aktywność- jej brak w ciągu doby może doprowadzić do apatii, natomiast nadmiar do deficytów uwagi, zaburzeń ruchowych.
2. Rytmiczność- ważna w pierwszych etapach życia, kiedy zaspakaja potrzeby dziecka (sen, czuwanie).
3. Zbliżanie/wycofywanie się – sposób odmiennych reakcji na bodziec, np., na nową osobę jedno dziecko może zareagować zaciekawieniem, inne wycofaniem.
4. Łatwość przystosowania- sposób reagowania na bodźce ,np., adaptacja do nowego miejsca, sytuacji, kiedy to dziecko frustruje się/ lub nie na zabranie lizaka.
5. Próg reagowania- siła bodźca potrzebna do zareagowania, np., siła wrażeń potrzebna do zaspokojenia podczas zabawy, dla jednych puzzle, dla innych bieganie po mieszkaniu będzie satysfakcjonujące.
6. Siła reakcji- adekwatność reagowania, co przekłada się na szybkość wykonania danej czynności
7. Jakość nastroju- proporcja emocji pozytywnych do emocji negatywnych
8. Podatność na roztargnienie- stężenie odwracalności uwagi od danej czynności
9. Zasięg uwagi i wytrwałość- czas poświęcany danej czynności
Wyniki badań podłużnych pokazały, że niedopasowanie temperamentu i środowiska może objawić się u dziecka np., zaburzeniem snu, nastroju, mowy, problemami interakcji z rówieśnikami. Inne badania pokazują także nieprawidłowości w sferze trawienia.
Zastanawiając się zatem nad przyczyną problemów relacji rodzic- dziecko, bezwzględnie należy zapytać siebie jakie konstelacje temperamentu możemy zaobserwować u dziecka, czy adekwatnie reagujemy, aby pomóc mu funkcjonować zgodnie z jego temperamentem?
Autor: Milena Stolarczyk
Literatura:
Brzezińska A., Bardziejewska M., Ziółkowska B. (2003). Zagrożenia rozwoju w okresie dorastania. Wyd. Harmonia
Schaffer R (2012). Psychologia dziecka. Wydawnictwo naukowe PWN
Strealu (200). Psychologia. Tom I. Wyd. GWP
Bardzo wartościowy artykuł! Uważam że powinno się więcej pisać o temperamencie u dzieci, gdyż ten aspekt jest często pomijany co często prowadzi do nieporozumień w relacjach z rodzicami. Jeżelki chodzi o pojęcie osobowości i temperamentu znalazłam również fajny, niedługi artykuł na ten temat: https://perso.in/blog/cechy-czlowieka/