Być konsekwentnym w wychowaniu to znaczy być silnym, stanowczym, sprawiedliwym (czyli postępować wobec wszystkich dzieci podobnie), spełniać swoje obietnice wobec dzieci. Jak sprawić, by nasze dzieci wiedziały czym jest konsekwencja i uczyły się na własnych błędach?

Rodzice często myślą, że najlepszą konsekwencją zachowania dziecka, będą kary i nagrody. Uważają, że jeśli za swoje niepoprawne zachowanie dziecko nie zostanie ukarane, niczego się nie nauczy. „Jeśli nie odrobisz lekcji, będziesz miał szlaban na komputer”, „Za każdą piątkę dostaniesz 10 zł” – to często używane przez rodziców zdania. Kary i nagrody podporządkowują dziecko kontroli zewnętrznej, przez co w przyszłości będzie ono koncentrować się na tym, czego żądają od niego ludzie oraz czego ono żąda od innych. Konsekwencje mogą przyjmować inną formę – mogą być naturalne, narzucone lub pojawić się w formie rozwiązywania problemu. Pomagają dzieciom wyciągać wnioski i myśleć o skutkach swoich wyborów.

W wyznaczaniu konsekwencji, kierują nas różne intencje. Pierwszym przykładem jest intencja ukarania. Chcemy wzbudzić w dziecku poczucie winy. Następstwem tego może być to, że dziecko się zgani i źle poczuje lub zacznie oskarżać innych o podłość, aby ochronić siebie przed złym samopoczucie. Mitem jest więc, że jeśli dziecko poczuje dyskomfort z powodu swojego zachowania, więcej go nie powtórzy. Kolejna intencja to intencja przyzwolenia. Chcemy ocalić dziecko przed konsekwencjami, uniemożliwiając mu tym uczenie się na własnych błędach. Przy obu tych intencjach, ostatecznym celem jest kontrola. Postępując tak, ograniczasz własne emocje Twojego dziecka, co w przyszłości skutkuje brakiem umiejętności kierowania swoim życiem.

Aby dziecko uczyło się na własnych błędach, należy skoncentrować się na tym, co chcesz u dziecka podkreślić, nad czym ma się zastanowić, do jakich wniosków dojść. Przykład: Podczas jedzenia dziecko celowo beka i rozrzuca jedzenie. Jego brat zamierza się przyłączyć do zabawy. Możesz to skomentować następująco:

1.„Robisz hałas i rozrzucasz jedzenie. Twoje zachowanie mówi mi, że już skończyłeś. Powiedz i odstaw swój talerz na blat”.

2.„Obiad to czas na rozmowy i wspólne miłe spędzanie czasu. Twoje zachowanie mi przeszkadza . Możesz dokończyć jedzenie sam przy blacie albo zostać z nami przy stole”. Jeżeli dziecko nadal zachowuje się tak samo, musi odejść od stołu i dokończyć jedzenie samotnie w kuchni.

Stosując regularnie intencję ukarania lub ocalenia, dziecko zacznie unikać odpowiedzialności za swoje działania. Może zacząć się buntować, mieć obniżone poczucie wartości, być apatyczne lub chcieć się zemścić.

Poniżej przedstawiamy pięć kroków, pomagających uczyć się dziecku wyciągania wniosków z własnych błędów:

1.Objaśnij dziecku granice, możliwe wybory i skutki. Np. „Poruszaj się powoli wokół basenu, ponieważ brzeg jest śliski”. Następnie przedstaw prawdopodobne skutki zachowania. „Jeśli postanowisz biegać, możesz upaść i zedrzeć sobie kolana”.

2.Pozwól dziecku doświadczyć konsekwencji podjętych przez nie decyzji.

3.Modeluj samokontrolę. Zachowaj spokój i opanowanie i milczenie.

4.Bądź empatyczna w stosunku do dziecka, jeżeli dokona złego wyboru. Powiedz np. „Popatrz na swoje kolana, to musi naprawdę boleć. Ten upadek wyglądał przerażająco”.

5.Pomóż dziecku zastanowić się nad nowymi strategiami. Zaproponuj „Czy chcesz wiedzieć, jak zapamiętać, że należy chodzić wokół basenu?”

Stosując wobec dziecka system kar i nagród, uczysz je poprzez strach. Jeśli zaś traktujesz konflikt jako okazję do opanowania jakiejś umiejętności, skutecznie wykorzystujesz następstwa jako narzędzie edukacyjne.

Zacznij traktować życiowe doświadczenia jako idealne okazje do nauki. Stosuj się do kilku wskazówek:

• Zacznij od siebie. Gdy popełniasz błąd, powstrzymaj się przed karcącym wewnętrznym dialogiem. Skup się na tym, jakiego dokonałeś wyboru, jaki był skutek, jak się czułeś po podjęciu takiej decyzji i zaistnieniu jej skutków, czy osiągnąłeś dzięki niej to, czego chciałeś, pomyśl o innych, skuteczniejszych strategiach w osiąganiu tego celu.
• Zauważ, jak często przypisujesz innym winę za swoje postępowanie.
• Czy nie za bardzo polegasz na karach i nagrodach jako środkach dyscyplinujących?
• Kiedy powstaje konflikt, zapytaj siebie: „Jakie są moje intencje w tej sytuacji? Czy chcę, żeby moje dziecko czuło się źle i zapłaciło mi za to przewinienie?”
• Następnym razem, wyciągając konsekwencje wobec dziecka, zastosuj empatię i samokontrolę, zamiast gróźb, strofowania czy moralizowania.
• Wskaż swój jeden chroniczny problem.

Bibliografia:

1.„Łatwo kochać, trudno dyscyplinować” – Becky A. Bailey

2.Materiały z warsztatu „Konsekwencja w wychowaniu” – Małgorzata Rymaszewska